Afgelopen tijd heb ik de uitspraak van Aischylos, een Grieks dichter uit de Oudheid, meerdere keren gelezen: het eerste dat sterft in de oorlog is de waarheid. Daarbij kijken we in het Westen ongeloofwaardig naar de Russische propaganda. Hoe kan het toch dat die propaganda in het eigen land van Poetin zo goed werkt? In deze bijdrage komen een aantal argumenten aan de orde die aantonen waarom propaganda kan werken.
Ingesteld op gevaar
Ons brein wordt nog sterk bepaald door ons zogenaamde dinosaurusbrein. Ons brein is sterk ontwikkeld naar aanleiding van levensbedreigende situaties toen we nog jagers waren. Dat brein herkent snel bedreigingen en is gericht op feitelijke, fysieke levensbedreigende gevaren. Als dat niet zo zijn, kon een aarzeling fataal zijn. We zijn dus erg gevoelig voor informatie met negatieve consequenties. Negatieve berichten waarbij het waard is om je zorgen over te maken, kunnen ons denken overheersen. In propaganda wordt dan ook vaan een vijand geschetst. Een vijand die uiteindelijk levensbedreigend kan zijn voor de eigen situatie. Zo wordt met propaganda ingespeeld op het herkennen van gevaar in ons brein.
Wij-zij-denken en groepsdenken
In propaganda wordt altijd gezorgd dat er een vijand is: die ander. Maar als we maar genoeg “wij” is, dan kan de vijand bestreden worden. Het is dan ook niets fijner en veiliger om tot die wij-groep te behoren. En om tot die eigen groep te blijven behoren pas je je aan aan die groepsideologie.
Geen toeval
Het brein houdt niet van toeval. Ons brein wil graag verbanden zien. Een reden hebben voor wat er gebeurt. Dan blijf je baas over de situatie. Het is een overlevingstactiek. Maar daar leggen we ook wel eens verbanden die niet meteen een correct causaal verband hebben. Zoals we al zagen, zijn we ingesteld op gevaar. Als we in patronen denken, denken we ook graag in doemscenario’s. We zien dus eerder verbanden met gevaar.
Autoriteit
Van kinds af aan zijn we gewend aan sterke figuren. In onze vroegste herinneringen zijn onze ouders die sterke figuren. Later komen daar bijvoorbeeld nog leraren, docenten en politici bij. We geloven dus sterk in een organisatie van autoriteiten. We geloven dat de wereld is georganiseerd volgens de plannen van sterke autoritaire figuren.
Conformiteitsbias
Als je als overheid de enige bent die informatie verstrekt met uitsluiting van alle andere
informatiebronnen en als je vooral andersluidende informatie buiten sluit, dan word je altijd bevestigd in je eigen ideeën. Zoek je naar informatie dan vindt je enkel alleen die informatie, die hetgeen je al gehoord of gezien hebt, bevestigt. Je wordt constant bevestigd in je ideeën en in je standpunten.
Macht van de herhaling
Als de overheid informatie verstrekt, ook al is die in eerste instantie niet geloofwaardig, dan nestelt die informatie zich toch in ons geheugen. Als je de betreffende informatie nogmaals hoort, dan herken je die informatie al. Als je die informatie maar vaak hoort, dan herken je de informatie al Als je die informatie vervolgens maar vaak genoeg hoort, dan ga je er uiteindelijk in geloven. Je geheugen blijft informatie herkennen en gaat die informatie uiteindelijk al waar beschouwen.
Waarom ook slimme mensen in de val van propaganda trappen
Je verbaast je over het feit dat juist mensen die je zou betitelen als onafhankelijke en kritische denkers toch ook geloven in propaganda. Zelfs wetenschappers geloven in propaganda verstrekt nieuws. Ten eerst werkt het geheugen precies zoals bij alle anderen. Maar juist die slimme mensen kunnen goede argumenten verzinnen waarom zij geloven in hun eigen denkbeelden. Ze houden zich als alle anderen zelf voor de gek. Alleen hebben zij in hun slimheid goede argumenten om hun eigen idee te kunnen beargumenteren.
Repressie
En natuurlijk valt niet te ontkennen dat mensen bang maken als ze hun anders denken durven te uiten zeker helpt om je mening of maar niet te vertellen of maar aan te passen om te overleven. Zoals we hierboven reeds schreven is ons brein gericht op overleven.
No Comments